PRACA Z RODZINĄ I GMINNE PROGRAMY WSPIERAJĄCE RODZINĘ
Pierwszym zadaniem jakie ustawodawca nałożył na organy administracji rządowej oraz jednostki samorządu terytorialnego jest pomoc rodzinie znajdującej się w trudnej sytuacji życiowej. W celu udzielenia specjalistycznej, ukierunkowanej na potrzeby indywidualnej rodziny pomocy, działania instytucji zostały ustawowo podzielone na te, które dotyczą ogólnie pojętej pracy z rodziną mającą trudności w samodzielnym zaspokajaniu podstawowych potrzeb oraz na te związane sensu stricte z opieką i wychowaniem dziecka. Zadania dotyczące ogólnie pojętej pracy z rodziną organizowane są przez gminę lub podmiot, któremu gmina zleciła organizację tego zadania. W zależności od potrzeb mogą być one realizowane w formie:
- konsultacji i poradnictwa specjalistycznego,
- terapii i mediacji,
- usług dla rodzin z dziećmi, w tym usług opiekuńczych i specjalistycznych,
- pomocy prawnej, szczególnie w zakresie prawa rodzinnego,
- organizowania dla rodzin spotkań, mających na celu wymianę ich doświadczeń oraz zapobieganie izolacji, zwanych dalej „grupami wsparcia” lub „grupami samopomocowymi”.
Do zadań własnych gminy w zakresie wspierania rodziny naturalnej należą zgodnie z ustawą:
- opracowanie i realizacja 3-letnich gminnych programów wspierania rodziny,
- tworzenie możliwości podnoszenia kwalifikacji przez asystentów rodziny,
- tworzenie oraz rozwój systemu opieki nad dzieckiem, w tym placówek wsparcia dziennego, oraz praca z rodziną przeżywającą trudności w wypełnianiu funkcji opiekuńczo-wychowawczych przez:
zapewnienie rodzinie przeżywającej trudności wsparcia i pomocy asystenta rodziny oraz dostępu do specjalistycznego poradnictwa, organizowanie szkoleń i tworzenie warunków do działania rodzin wspierających, prowadzenie placówek wsparcia dziennego oraz zapewnienie w nich miejsc dla dzieci;
- finansowanie:
- kosztów szkoleń dla rodzin wspierających, podnoszenia kwalifikacji przez asystentów rodziny,
- kosztów związanych z udzielaniem pomocy, ponoszonych przez rodziny wspierające.
- współfinansowanie pobytu dziecka w rodzinie zastępczej, rodzinnym domu dziecka, placówce opiekuńczo-wychowawczej, regionalnej placówce opiekuńczo – terapeutycznej lub interwencyjnym ośrodku preadopcyjnym;
- sporządzanie sprawozdań rzeczowo-finansowych z zakresu wspierania rodziny oraz przekazywanie ich właściwemu wojewodzie, w wersji elektronicznej,
- prowadzenie monitoringu sytuacji dziecka z rodziny zagrożonej kryzysem lub przeżywającej trudności w wypełnianiu funkcji opiekuńczo-wychowawczej, zamieszkałego na terenie gminy
- przekazywanie do biura informacji gospodarczej informacji o zaległości.
Rządowe programy wspierania rodziny gmina realizuje w ramach zadań zleconych zgodnie z wytycznymi przekazanymi przez wojewodę. Obligatoryjna pomoc rodzinie podejmowana jest w sytuacji czasowego umieszczenia dziecka poza rodziną. Ma ona na celu eliminację lub znaczną minimalizację przyczyn, które doprowadziły do odebrania małoletniego. Dążeniem instytucji pomocowych jest w tym przypadku przygotowanie rodziny do ponownego przyjęcia dziecka. W związku z tym praca prowadzona jest w kierunku wyjścia z patologii, poprawy warunków egzystencjalnych oraz nabycia umiejętności opiekuńczo - wychowawczych. Ponadto działania pomocowe podejmowane są w każdej sytuacji, gdy ośrodek pomocy społecznej poweźmie informację o rodzinie mającej trudności w wypełnianiu swoich funkcji opiekuńczo - wychowawczych. W każdym takim przypadku zleca się pracownikowi socjalnemu przeprowadzenie wywiadu środowiskowego, który pozwoli ustalić faktyczną sytuację danej rodziny oraz dobrać dla niej najbardziej optymalną formę pomocy. Zgodnie z art. 10 ust.2 ustawy po dokonaniu analizy sytuacji rodziny, pracownik socjalny przeprowadzający wywiad środowiskowy wnioskuje do kierownika ośrodka pomocy społecznej o przydzielenie rodzinie asystenta rodziny. Jest to nowa powołana przez niniejszą ustawę instytucja, której zadaniem jest udzielanie pomocy i wsparcia niewydolnym rodzinom.
Funkcje i zadania asystenta rodziny:
Do funkcji asystenta rodziny zaliczono funkcję wsparcia psychiczno-emocjonalnego, diagnostyczno-monitorującą, opiekuńczą, doradczą, mediacyjną, wychowawczą, motywująco – aktywizującą, koordynacji działań skierowanych na rodzinę. Zakres zadań asystenta rodziny obejmuje cztery obszary: bezpośrednią pracę z rodzicami, bezpośrednią pracę z dziećmi, działania pośrednie realizowane na rzecz dziecka i rodziny, organizację własnego warsztatu pracy.
Zadania asystenta rodziny określa art. 15 ust. 1 ustawy z dnia 9 czerwca 2011 o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej:
- opracowanie i realizacja planu pracy z rodziną we współpracy z członkami rodziny i w konsultacji z pracownikiem socjalnym;
- opracowanie, we współpracy z członkami rodziny i koordynatorem rodzinnej pieczy zastępczej, planu pracy z rodziną, który jest skoordynowany z planem pomocy dziecku umieszczonemu w pieczy zastępczej;
- udzielanie pomocy rodzinom w poprawie ich sytuacji życiowej, w tym w zdobywaniu umiejętności prawidłowego prowadzenia gospodarstwa domowego;
- udzielanie pomocy rodzinom w rozwiązywaniu problemów socjalnych;
- udzielanie pomocy rodzinom w rozwiązywaniu problemów psychologicznych;
- udzielanie pomocy rodzinom w rozwiązywaniu problemów wychowawczych z dziećmi;
- wspieranie aktywności społecznej rodzin;
- motywowanie członków rodzin do podnoszenia kwalifikacji zawodowych;
- udzielanie pomocy w poszukiwaniu, podejmowaniu i utrzymywaniu pracy zarobkowej;
- motywowanie do udziału w zajęciach grupowych dla rodziców, mających na celu kształtowanie prawidłowych wzorców rodzicielskich i umiejętności psychospołecznych;
- udzielanie wsparcia dzieciom, w szczególności poprzez udział w zajęciach psychoedukacyjnych;
- podejmowanie działań interwencyjnych i zaradczych w sytuacji zagrożenia bezpieczeństwa dzieci i rodzin;
- prowadzenie indywidualnych konsultacji wychowawczych dla rodziców i dzieci;
- prowadzenie dokumentacji dotyczącej pracy z rodziną;
- dokonywanie okresowej oceny sytuacji rodziny, nie rzadziej niż co pół roku;
- monitorowanie funkcjonowania rodziny po zakończeniu pracy z rodziną;
- sporządzanie, na wniosek sądu, opinii o rodzinie i jej członkach;
- współpraca z jednostkami administracji rządowej i samorządowej, właściwymi organizacjami pozarządowymi oraz innymi podmiotami i osobami specjalizującymi się w działaniach na rzecz dziecka i rodziny;
- współpraca z zespołem interdyscyplinarnym lub grupą roboczą lub innymi podmiotami, których pomoc przy wykonywaniu zadań uzna za niezbędną.
